Imperium, które stworzyli Rzymianie objęło swoim zasięgiem między innymi ziemie Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej gdzie rodziły się kultury i cywilizacje wpływające na kolejne etapy rozwoju ludzkości. Objęło również starożytną Grecję, której Rzymianie w największej mierze zawdzięczali swój cywilizacyjny awans.

Dzięki imperium, starożytne kultury i cywilizacje przenikały się wzajemnie przejmując od siebie nowe wzory i style życia, nowe religie, bogów, poglądy filozoficzne, style architektoniczne, zdobnicze, artystyczne, rozwijała się wiedza i nauka wzbogacając i rozwijając Rzymian.

Na tym ogromnym obszarze zróżnicowanym religijnie i kulturowo Rzymianie zaprowadzają porządek prawny i instytucjonalny tolerując i zachowując odmienności. Jednocześnie prowadzą politykę eksploatacji prowincji powodując napływ ogromnych bogactw do Rzymu. Dzięki temu z prowincjonalnego miasta Rzym przemienia się w aglomerację mieszczącą ponad półtora miliona mieszkańców. Warto dodać, że zbliżoną liczbę ludzi Rzym uzyskał ponownie w okresie międzywojennym, w czasach Mussoliniego. Największe i najpiękniejsze budowle powstają w okresie cesarstwa angażując w ich powstanie tysiące niewolników.

Swoje zwycięskie batalie, które zaowocowały podbiciem całego basenu Morza Śródziemnego, Rzymianie zawdzięczali świetnemu zorganizowaniu militarnemu, bezwzględności wobec przeciwnika, wytrwałości i zdyscyplinowania w walce. Przejmowali też od podbitych narodów przydatne nowości techniczne i sposoby walki wykorzystując je skutecznie. Podboje prowadzili prawie nieprzerwanie przez cały okres republiki, czyli od roku 509 p.n.e. aż do pryncypatu Oktawiana Augusta, pierwszego cesarza rzymskiego (nie biorąc pod uwagę krótkiego okresu jednowładztwa Juliusza Cezara), zmarłego w 14 roku n.e. W tym okresie tylko trzy razy i to na krótko zamykano bramy świątyni boga Janusa (jednego z największych bogów rzymskich), co oznaczało zakończenie wojen i ustanowienie pokoju.

Czasy republiki rzymskiej to okres władzy oligarchii patrycjuszy, z którymi – przez większość tego okresu, walczyli zazdrośni o przywileje plebejusze osiągając ostatecznie sukcesy. Z kolei organizacja władzy, urzędów i administracji republikańskiej stała się częściowo wzorem dla wielu współczesnych państw. To w okresie republiki powstaje prawo rzymskie spisane w Ustawie XII tablic, a następnie wzbogacane i udoskonalane w kolejnych ustawach.

Rzymianie nie tylko przejmowali czy odwzorowywali dorobek podbitych narodów. Ich swoisty, praktyczny geniusz zmaterializował się w wielu dziedzinach jak choćby w budowie dróg, mostów, akweduktów, świątyń, w organizacji administracji w prowincjach, a zwłaszcza w dziedzinie prawa, w której osiągnęli nieporównywalne wyżyny twórcze. Trzeba też pamiętać o tym, że funkcjonowanie gospodarki i życia społecznego Rzymian oparte było na systemie niewolniczym, który w Rzymie przybrał szczególnie okrutne formy. Również upodobanie rzymian do oglądania krwawych walk na arenie spotyka się z krytyką i niechęcią wielu badaczy tej epoki. Niektórzy z cesarzy wykorzystując swoją pozycję zasłynęli z okrucieństwa oraz dziwactw, które przyczyniły się do ich tragicznej i przedwczesnej śmierci.

Okres cesarstwa to mniej wojen-podbojów a więcej takich, których celem jest tłumienie powstań w prowincjach. Za panowania Trajana (98-117) cesarstwo osiąga największą terytorialną rozciągłość. Podbita wtedy zostaje Dacja (dzisiejsza Rumunia), Armenia, Mezopotamia i część Arabii. Od okresu Hadriana (117-138) rozpoczyna się już tylko okres kosztownych wojen obronnych, utrzymujących zdobycze terytorialne. A były to zdobycze naprawdę imponujące, bowiem oprócz ziem basenu Morza Śródziemnego, czy Bliskiego Wschodu, Rzymianie podbili prawie całą dzisiejszą Europę Zachodnią włącznie z Anglią opierając granice w Europie generalnie na Renie i Dunaju. Ostatecznie kryzys instytucji cesarstwa a także napór plemion germańskich w V wieku n.e., który doprowadził do wtargnięcia ich na terytorium imperium i zniszczenia Rzymu był powodem upadku zachodniej części cesarstwa (476r n.e.). Wschodnia część ze stolicą w Konstantynopolu przetrwała jeszcze 1000 lat, by upaść pod ciosami ekspansji tureckiej (1453r. n.e.).