Podobne badania w innych krajach pokazują, że nieco lepszą opinię o strukturze społecznej mają Argentyńczycy, nieco gorszą – obywatele RPA.
„Nie możemy z góry zakładać, że znalezienie się wśród niektórych państw jest mniej lub bardziej honorowe, ale w Argentynie czy RPA reguły demokracji nie są mocno zakorzenione. Dlatego możemy przypuszczać, że także na Litwie nie odczuwamy zbytnio wdrażanych społecznych zasad demokracji, co stawia Litwę i jej atrakcyjność społeczną w nie najlepszym świetle” – mówi dyrektor Instytutu Badań Społecznych i Pracy, profesor Bogusław Grużewski.
Według sondażu, 78 proc. ankietowanych uważa, że mamy niski poziom sprawiedliwości społecznej, a w strukturze społecznej przeważa grupa zagrożona problemami społecznymi, podczas gdy elita i klasa średnia jest nieliczna.
Inne proporcje społeczne wskazało 21 proc. respondentów – według nich, większość społeczeństwa stanowi klasa średnia, a elita i grupy społeczne zagrożone problemami społecznymi stanowią mniejszość. Tylko 1 proc. ankietowanych uważa, że większość w naszym społeczeństwie stanowi elita, a najmniej liczna jest grupa zagrożona problemami społecznymi.
„Kryzys społeczny oraz spadek kondycji gospodarki krajowej sprawiły, że w ostatnich latach poczucie braku bezpieczeństwa socjalnego i niesprawiedliwości społecznej się wzmocniło, jednak najważniejsze przyczyny są długotrwałe. Niektóre z nich wynikają ze zróżnicowania społecznego, które zmieniło się po odrodzeniu niepodległości – rośnie nierówność społeczna, powstały takie zjawiska jak bezrobocie i ubóstwo, rośnie też poczucie braku bezpieczeństwa socjalnego” – tłumaczy Algis Krupavičius, profesor KTU.
„Globalnie patrząc, Litwa jest krajem rozwijającym się. Według wskaźników makroekonomicznych, Litwa i Argentyna niewiele się różnią, ale PKB nie jest jedynym wskaźnikiem, który wpływa na opinię ludzi. W oparciu o wyniki sondażu, Litwę można zaliczyć do grupy, do której trafia większość krajów Europy Środkowo-Wschodniej, na przykład Bułgaria, Chorwacja, Rosja. Jednak źle ocenia się fakt, iż w tym bloku Litwa znajduje się na gorszej pozycji niż Estończycy czy Słoweńcy”.
Socjologowie zgadzają się co do faktu, że jedynie zmiana rzeczywistych warunków życia w kraju może przyczynić się do zmiany opinii o poziomie życia na Litwie.
Wykładowca uniwersytecki, socjolog Teodoras Medaiskis jest przekonany, że poziom sprawiedliwości społecznej w litewskim społeczeństwie jest niski.
„Tym bardziej, że większość osób starszych wychowało się w społeczeństwie „równym”, razem ze wszystkimi jego zaletami i wadami. Nastawienie publiczne mogą zmienić jedynie rzeczywiste zmiant” – dodaje socjolog.
Wynagrodzenie minimalne powinno wzrosnąć o 300 litów
Bogusław Grużewski jest przekonany, że znaczne zwiększenie wynagrodzenia minimalnego zmieniłoby również postrzeganie dobrobytu społecznego. W chwili obecnej płaca minimalna wynosi 800 litów.
„Znaczny wzrost poziomu minimalnego wynagrodzenia mógłby pomóc, jednak na razie takiego wzrostu nie ma, ponieważ trwają rozmowy nad jego zwiększeniem o 100 litów, co jest kwotą bardzo nieznaczną. Wzrost płacy minimalnej o 300 litów byłby pierwszym krokiem, później należałoby pomyśleć nad kolejnymi podwyżkami o 100-200 litów. Jednakże mowa tu nie o wypłacie dodatkowych pieniędzy, lecz o harmonizacji wynagrodzeń, to znaczy nie musimy zwiększać funduszu wynagrodzeń, ale sprawdzić, za co płaci się wynagrodzenia wyższe od płacy minimalnej. Płaca minimalna jest bardzo ściśle określona - jeżeli ktoś pracuje, to powinien móc zapewnić realizację swoich minimalnych potrzeb. Oczywiście, wzrost minimalnego wynagrodzenia o 100 litów jest lepszy niż jego brak” – rozważa socjolog.
Poza tym na lepszą ocenę społeczeństwa mogłyby wpłynąć inwestycje w tworzenie nowych miejsc pracy i rozwój gospodarczy. Zdaniem Bogusława Grużewskiego, wyniki w tej dziedzinie na razie są niewystarczające.
„Nasi politycy nie mają wizji, jak można byłoby dokonać takiej reorganizacji społeczeństwa. Co więcej, kwestiom sprawiedliwości i równości społecznej poświęca się w dyskusjach politycznych niezwykle mało uwagi. Myślę, że na razie na Litwie nie ma podstaw do zmian tendencji, jakie widzimy w sondażu” – swój pesymizm wyraził Algis Krupavičius.
W ciągu roku opinia społeczna polepszyła się o 7 punktów procentowych – z 85 proc. spadło do 78 proc. Zdaniem badaczy z KTU, zmiany te są nieznaczne i spowodowane głównie przez pozytywne zmiany w gospodarce i zmniejszenie kryzysu gospodarczego.
Na wyniki sondażu miała wpływ sytuacja finansowa ludzi
Odpowiedzi respondentów szły w parze z ich sytuacją finansową. Na przykład, 91 proc. ankietowanych, którzy ocenili sytuację finansową swojej rodziny jako „bardzo złą”, wskazało, że w społeczeństwie litewskim przeważa grupa społeczna zagrożona problemami społecznymi. Z kolei wśród tych, którzy sytuację finansową swojej rodziny określili jako „dość dobrą”, taką odpowiedź wskazało 64 proc.
„Widzimy też związek między wyborem modelu społecznego a oceną stanu gospodarki kraju” – tłumaczy Algis Krupavičius.
62 proc. respondentów, którzy ocenili stan gospodarki Litwy jako „dość dobry” uważa, że w społeczeństwie litewskim przeważa grupa zagrożona problemami społecznymi. Taką odpowiedź wybrało 87 proc. ankietowanych, którzy źle oceniają stan gospodarki kraju.
Nie zauważono związku między wynikami sondażu a narodowością respondentów. Zarówno Litwini, Rosjanie jak i Polacy wybierali podobne modele społeczne.
Socjologowie twierdzą, że Litwa powinna dążyć do modelu społecznego, w którym przeważa klasa średnia.
„Model ten jest rozpowszechniony na przykład w krajach skandynawskich i Nowej Zelandii. O ile Australia i Nowa Zelandia reprezentują model bardziej liberalny, a Dania i Norwegia schylają się bardziej ku socjaldemokracji, to ważny jest nie tyle sam model społeczny, ile zasady jego realizacji” – uważa Bogusław Grużewski.
Sondaż został wykonany na reprezentatywnej grupie mieszkańców Litwy w listopadzie i grudniu 2011 roku w ramach projektu wdrażanego przez Instytut Polityki i Administracji Publicznej KTU.
