Prezentowane materiały zostały wytworzone w okresie od września 1989 roku do listopada 1990 r. Ukazują one polską politykę wobec Niemiec od momentu utworzenia rządu Tadeusza Mazowieckiego, aż do podpisania polsko-niemieckiego traktatu granicznego. Znajdują się wśród nich szyfrogramy wysyłane z polskich ambasad w NRD (Berlin) i w RFN (Kolonia), jak też korespondencja szyfrowa polskiej misji wojskowej w Berlinie Zachodnim. Ciekawą część zbioru stanowią tzw. okólniki, czyli szyfrogramy wysyłane z centrali MSZ w Warszawie do wszystkich (bądź do części) placówek zagranicznych (ambasad, konsulatów, misji czy przedstawicielstw). Ponadto wśród przygotowanych materiałów znalazły się także listy, notatki z rozmów, czy noty dyplomatyczne dokumentujące m.in. wystąpienie NRD ze struktur Układu Warszawskiego.

Zbiór 67 odtajnionych dokumentów otwiera szyfrogram z 19 września 1989 r., w którym ambasador PRL w Berlinie informował Warszawę o wpływie ucieczek obywateli NRD na wewnętrzną sytuację polityczną. Wschodnioniemieccy dyplomaci z niepokojem obserwowali „próby wykorzystywania ucieczek w kategorii historycznej szansy zjednoczenia Niemiec”. Z kolei ostatnim dokumentem wśród prezentowanych archiwaliów jest notatka z 20 listopada 1990 r. z rozmowy Krzysztofa Skubiszewskiego i Hansa-Dietricha Genschera (ministrów spraw zagranicznych Polski i Niemiec), dotycząca m.in. kwestii emigracji Polaków oraz sprawy ew. członkostwa RP w EWG.

Prezentowanie materiałów przygotowywanych przez polskie przedstawicielstwa w NRD, RFN i w Berlinie Zachodnim pozwala na poznanie różnorodnych ocen związanych z procesem zjednoczenia. Szyfrogramy z Berlina Wschodniego dokumentują proces rozpadu NRD i upadek tamtejszej partii komunistycznej. Z kolei depesze przesyłane z Kolonii pozwalają zilustrować m.in. debatę toczoną w RFN w sprawie unifikacji, widzianą nie tylko w kontekście problemu politycznego, ale także jako przedsięwzięcie gospodarcze (np. kwestia ujednolicenia waluty). Natomiast polska misja wojskowa w Berlinie Zachodnim przesyłała materiały naświetlające proces zjednoczenia w kontekście rozwiązania sprawy Berlina Zachodniego, którego status regulowało porozumienie czterech mocarstw z 1971 r.

Najistotniejsza jednak z polskiego punku widzenia była kwestia uznania granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Wiele spośród prezentowanych materiałów ukazuje działania podejmowane w tej sprawie przez ministra Skubiszewskiego i podległy mu resort. Kwestia granicy była jednym z tematów rozmów prowadzonych w czasie, znanej z gestu pojednania w Krzyżowej, wizyty kanclerza Helmuta Kohla w Polsce. Uznanie granicy było także przedmiotem działań informacyjnych podejmowanych na arenie międzynarodowej w celu rozpowszechnienia polskiego stanowiska. Krzysztof Skubiszewski w lutym 1990 r. „w związku z aktualną dyskusją na temat zjednoczenia Niemiec” informował placówki, o stanowisku polskiego rządu, zgodnie z którym zjednoczenie „jest możliwe wyłącznie przy zachowaniu zachodniej granicy Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej”.

Kwestii granic dotyczył także udział Polski w jednej z rund konferencji cztery plus dwa, w której uczestniczyli przedstawiciele mocarstw (Francja, USA, Wielka Brytania i ZSRR) oraz przedstawiciele dwóch państw niemieckich. Minister K. Skubiszewski polecił polskim ambasadorom informować kraje urzędowania, iż Polska odrzuca „«formułę jałtańską» tj. decyzje w żywotnych interesach innych państw zapadające bez ich udziału” oraz chce „pełnoprawnie uczestniczyć przy ostatecznym potwierdzeniu granicy Odra-Nysa przez «4+2»”. Konferencja i prowadzone negocjacje pozwoliły na podpisanie 12 września 1990 r. w Moskwie traktatu o ostatecznej regulacji w odniesieniu do Niemiec.

Publikowane szyfrogramy pokazują także kwestie formalne, które były efektem zjednoczenia. Należała do nich m.in. sprawa wcześniejszego (przed unifikacją) wystąpienia NRD z Układu Warszawskiego, jak też sprawa likwidacji (bądź przejęcia przez RFN) wschodnioniemieckich placówek w Polsce.

Szyfrogramy to specyficzne źródło historyczne – są to materiały przygotowywane na bieżąco, dokumentujące politykę „w akcji”. W przeciwieństwie do notatek, analiz czy opracowań sporządzanych post factum, ukazują one całą dynamikę ówczesnej, zmieniającej się, sytuacji politycznej.

Source
Wszelkie informacje opublikowane na DELFI zabrania się publikować na innych portalach internetowych, w mediach papierowych lub w inny sposób rozpowszechniać bez zgody DELFI. Jeśli zgoda DELFI zostanie uzyskana, trzeba obowiązkowo podać DELFI jako źródło.
pl.delfi.lt
Comment Show discussion