Przy pierwszych roztopach, kiedy temperatura gleby dochodzi do 5 stopni ciepła, rozpoczyna się aktywność kleszczy. Te pajęczaki czatują przyczepione do łodyg, liści itp. Kiedy ofiara przechodzi obok, kleszcze wyczuwają ciepło emitowane przez ciało albo zapach potu i wskakują na „zdobycz” momentalnie przyczepiając się do skóry, ubrania albo futra.
Po znalezieniu odpowiedniego miejsca do ssania, wgryzają się w skórę, wpuszczają do ranki ślinę, która zawiera środki przeciwbólowe i zaczynają ssać krew.
„Większość błędnie uważa, że śnieg i mrozy zabijają kleszcze. Niestety, kleszcze bez pożywienia mogą przetrwać dwa lata, a po dłuższej zimie są tylko bardziej aktywne i głodne” - powiedział biolog Liutauras Grigaliūnas.
Wiele gatunków (około 100 spośród 800 znanych) przenosi pierwotniaki, bakterie lub wirusy powodujące zachorowania ludzi: tzw. kleszczowe zapalenie mózgu, boreliozę (średnio 10%-30% kleszczy jest nią zarażonych), tularemię, ehrlichiozę, babezjozę, mykoplasmozę, gorączkę Q, gorączkę plamistą Gór Skalistych, dur powrotny. Te same gatunki kleszczy mogą również przenosić pierwotniaki lub bakterie powodujące zachorowania zwierząt, m.in. babeszjozę psów, gorączkę teksańską, hemoglobinurię europejską, gorączkę wschodniego wybrzeża Afryki, teileriozy, anaplazmozy.
Kleszczy jest szczególnie dużo w rejonach, do których wolny dostęp mają większe ssaki, takie jak sarny, jelenie, wilki i zające, gdyż żerowanie na nich pozwala kleszczom zakończyć swój cykl rozwojowy i złożyć jaja. Pojedyncze kleszcze mogą być przenoszone przez ptaki, jednak do rozmnażania się niezbędne są im ssaki.
Ochrona przed „złapaniem” kleszcza
Chcąc uchronić się przed ukąszeniem na spacerze w lesie, należy nosić nakrycie głowy oraz odzież ściśle osłaniającą jak największą powierzchnię ciała, długie rękawy, długie nogawki, pełne, kryjące buty oraz starać się poruszać środkiem ścieżki i omijać krzewy i wysokie trawy. Młode i bardzo małe formy kleszczy, tzw. nimfy mogą przebywać na pniach drzewnych oraz leżących gałązkach i patyczkach. Dlatego siadanie na zwalonych pniach drzewnych i zbieranie chrustu bywa szczególnie niebezpieczne. Ubranie w jasnym kolorze znacznie ułatwia dostrzeżenie wędrującego po nim kleszcza. Po powrocie z obszarów zagrożonych należy pozostawić ubranie i sprzęt poza domem, by nie przynieść kleszcza do domu. Warto dodać, że gorąca suszarka zabija kleszcze zaplątane w ubraniu, ale bez problemu przeżywają one pranie. Jak najszybciej po powrocie należy dokładnie obejrzeć cale ciało, zwłaszcza fałdy skórne, pachwiny i pępek, choć kleszcze mogą się wkłuć wszędzie.
Usuwanie kleszcza
Wgryziony kleszcz może zarazić chorobami odkleszczowymi już podczas ukąszenia. Nie wolno więc zwlekać z przeglądem ciała. Kleszcze usuwać najlepiej przy pomocy pęsety. Należy złapać kleszcza jak najbliżej skóry (nie ma wtedy obawy, że szczypce rozgniotą kleszcza lub spowodują, że wydzieli on zawartość jamy brzusznej do ranki) i delikatnie, ale zdecydowanym ruchem powoli wyciągnąć, unikając wykręcania. Dostępne są w aptekach specjalne urządzenia do wyjmowania kleszczy. Niestety, tylko część tych urządzeń jest efektywna, dlatego warto mieć ze sobą także pęsetę do usuwania dorosłych kleszczy.
Dość popularna jest następująca metoda usuwania kleszcza: należy obciąć zaślepioną stronę strzykawki nożem i następnie założyć tłok odwrotnie, by część, za którą trzyma się tłok wystawała ze strony obciętej; zwiększy to szczelność aparatu. Następnie przykłada się urządzenie tak, by kleszcz znalazł się pomiędzy tłokiem a skórą i wyciąga tłok. Różnica ciśnień powinna wyrwać kleszcza na tyle szybko i delikatnie, by nie zdążył zwymiotować. Czasami nie udaje się usunąć kleszcza w całości. Dzieje się tak na ogół wtedy, gdy kleszcz wpił się już głęboko w skórę i zaczął żerować. Pozostawiony w skórze kawałek aparatu gębowego kleszcza lub główka na ogół oznacza, że - jeżeli był on zarażony - zdążył przekazać ugryzionemu czynnik infekcyjny.
Jeśli kleszcz zagnieździł się bardzo głęboko lepiej samemu nie podejmować próby usunięcia pasożyta tylko jak najszybciej zgłosić się do lekarza (np. chirurga).
Wbrew obiegowym opiniom, nie zgniatać, nie przypalać, nie smarować tłuszczami, benzyną, środkami dezynfekującymi ani innymi substancjami. Czynności te mogą powodować zwracanie treści pokarmowych przez kleszcze, co może podnieść ryzyko infekcji przenoszonymi przez nie drobnoustrojami.
Po wyjęciu kleszcza ranę należy zdezynfekować (spirytusem salicylowym lub wodą utlenioną), a ręce dokładnie umyć. Miejsce ukąszenia należy obserwować przez kolejne tygodnie - w wypadku wystąpienia rumienia, obrzęku lub pojawienia się objawów grypowych należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu lub obeznanym z chorobami odkleszczowymi. Leczenie trwa od dwóch do czterech tygodni.
Żywego kleszcza można umieścić w szczelnie zamkniętej foliowej torebce (kleszcze mogą żyć tak przez wiele tygodni - bez wody i powietrza) lub w twardej fiolce i wysłać na badania sprawdzające, czy nie był zarażony boreliozą. Martwego kleszcza można bardzo długo przechowywać w 70-80% spirytusie, dzięki czemu ewentualne bakteryjne DNA nie ulegnie destrukcji i może być później wykryte np. testem PCR. Pojemnik należy oznakować, tzn. zapisać datę i miejsce ukąszenia.
Źródło:
BNS
wikipedia
